Aankondiging
De vraag die centraal staat is hoe activisme aan kracht kan winnen door gebruik te maken van het recht. Dat die mogelijkheden er zijn staat vast.
Ter voorbereiding is dit artikel Activisme en Recht geschreven, dat bespreekt hoe activisten hun voordeel kunnen doen met een proactief gebruik van het recht. Voorbeelden uit het heden en verleden zullen daarbij de revue passeren. Daarnaast is in deze bijdrage plaats voor enkele kritische kanttekeningen bij het gebruik van rechtsinstrumenten om campagnedoelen dichterbij te brengen.
Verslag
Marcel en Marco, advocatenkantoor V.R.A. behandelen vanuit twee invalshoeken (praktisch en filosofisch) het thema recht en activisme, om daarna af te sluiten met een debat. De twee vragen die na elkaar zullen worden besproken:
- Hoe kunnen activisten hun voordeel doen met het recht?
- Wat is onze rechtsorde dan wel?
Gedachten over rechtsnormen en rechtshandhaving in een betere samenleving.
Deel 1:
M begint te vertellen dat het begrip ‘recht’ geen vaste betekenis heeft. Afhankelijk van o.a. tijdperk en politiek systeem heeft het uiteenlopende betekenissen/invullingen gehad. Binnen het Kapitalistisch systeem wordt er nadruk gelegd op; recht als instrument ter bescherming van het bezit. In theorie is iedereen gelijk, in de praktijk heeft de bezitter meer recht.
Bijv. de strijdt tussen kraker en huisbezitter. Beide beroepen zich op het recht. Kraker op het woonrecht, huisbezitter op het eigendomsrecht…
Bij hun strijdt maken activisten gebruik van verschillende strategieën. M wil vandaag vooral zelforganisatie en directe actie (t.o.v indirecte actie, bijv. stemmen, etc.) behandelen. Ze proberen ‘hun’ doelen/idealen te verwezenlijken door o.a. Blokkades (toegang tot gebouw/plek ontzeggem), stakingen (oproepen tot neerleggen van het werk) en kraakacties.
M; 1, Reactief recht vs. 2, Pro-actief recht
Activisten worden meestal geconfronteerd met de wet/het recht, de staat probeert het recht te gebruiken als middel om een actie te stoppen/bestraffen (1), maar op strategische momenten kan de activist de wet ook inzetten om anderen (staat/bedrijven/individuen)te confronteren met de wet (2).
Een voorbeeld van proactief recht is het opvragen van alle verordeningen om een proces te stagneren. M geeft het voorbeeld van een groep die, om de kap van een bos tegen te gaan, talloze procedures start. De kosten kunnen voor de overheid zo hoog oplopen dat de kap moet worden gestaakt.
Overheid hoort beslissingen en beleid te maken op basis van de grondwet. In realiteit wordt veel beleid gemaakt terwijl het in strijdt is met de grondwet (plus/min 50%). Met een handhavingsverzoek kan de activist de overheid confronteren met het recht.
Activisten kunnen het recht proactief hanteren om de overheid beleid te laten herzien, bij te sturen of om druk uit te oefenen. Je kan de overheid ook laten optreden tegen andere organisaties/bedrijven.
Een rechtzaak aanspannen kan een strategische keuze zijn. Het dwingt de aangklaagde niet alleen in de rechtzaal, maar ook in de media, te reageren op kritiek. Activisten kunnen op die manier grote groepen medestanders mobiliseren. De drempel om naar een rechtzaal of een gemeenteraad, etc. te gaan is lager dan een blokkade of bezetting. Juridisch gezien maakt het hoeveelheid medestanders/sympathisanten niet zo veel uit (of er nu 100 of slechts 1 activist zit, rechter bepaalt), politiek gezien juist wel.
Procederen wordt wel moeilijker gemaakt. Er zijn steeds meer regels. Zonder advocaat is het moeilijk. Je kan de zaak starten, maar niet snel winnen.
Bij het strategisch inzetten van de wet dient de activist zich te realiseren dat rechters enkel de feiten toetsen. Bij het proactief inzetten van het recht een doel isoleren, ideologie niet de wet in trekken.
Het is lastig welwillende advocaten te vinden. Soms mogelijk pro deo (gratis) advocaat te krijgen, of toegewezen te krijgen. No cure, no pay constructie verboden (behalve bij letselschade blijkt later).
- Opmerking: Gaat het bij proactief recht altijd over obstructie?
- Antwoord: Nee, soms zijn beleidsmakers bereidwillig om discussie in te gaan en beleid te hervormen..
- opmerking: Wat ik heel erg mis in dit verhaal is dat anarchisten niet in de staat en het recht geloven. Is het niet verschrikkelijk hypocriet om dan toch via dat systeem te strijden?
- Antwoord: Als je echt heel zuiver in de leer bent moet je dat zeker doen. Een pragmatische houding kan soms meer resultaat opleveren. De schrijver Joe Freeman schreef een pamflet dat waarschuwde voor de tyranny van de structuurloosheid. Overigens ook voor het gevaar van een teveel….http://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Freeman_(writer)#Works
Gezag is niet altijd slecht… volgens sommigen wel, anderen zeggen dat je gezag kunt hebben op basis van bepaalde kwaliteiten, bijv. Kennis of ervaring.
Deel 2:
In dit deel behandelt M (andere M) het recht vanuit een andere invalshoek. Het recht niet enkel als regels en wetten vastgelegd in een boek, maar de idee recht. Ook als je het totaal niet eens bent met de huidige inrichting van het rechtstelsel is het goed om er notie van te hebben. Bijvoorbeeld om op basis daarvan een nieuw ideaal te formuleren. Het ideaal bepaalt de strategie van transformatie (je zet je af tegen iets, je beweegt ergens naar toe).
Als iemand een geweldloze samenleving als ideaal heeft, hoe beinvloed dat je strategie? Daar zijn overigens verschillende meningen over. De een zal de strategie op geweldloze actie en geleidelijke transformatie baseren, de ander geweld als middel naar de geweldloze nieuwe maatschappij en daarbij passende rechtsorde.
Is recht nodig? Wat gebeurt er als de maatschappij gebaseerd is op de afwezigheid van recht? Zonder recht geldt het recht van de sterkste.
Discussie
Dat er zonder recht een maatschappij mogelijk zou zijn wordt in twijfel getrokken. Het recht van de sterkste is volgens sommigen juist op dit moment aan de orde. Het kapitalisme hanteert het recht als instrument bij uitbuiting. Je hebt mensen die met recht hun bezit verdedigen, voor mensen zonder bezit is de aanspraak op recht moeilijker. In theorie is het recht nu ook van toepassing op iedereen, wat heeft het voor zin om een nieuw ideaal te bedenken? In realiteit muteert het ideaal en leidt het uitbuiting.
Het dierenrijk wordt regelmatig als argument gebruikt. Vissen leven in scholen zonder wetboek. Roofdieren eten alleen als ze honger hebben etc. Lange tijd werd aangetoond dat wij mensen direct van de Chimpansees afstammen. Onze geweldadige aard zou vergelijkbaar zijn met die van de Chimps. Nu blijkt dat we net zoveel van de Bono Bono aap afstammen, deze hebben een vorm van conflictbeslechting die een stuk harmonieuzer is.
We keren terug naar de mensenwereld.
Er is voor sommigen nauwelijks toegang tot de wet. Hoge kosten, moeilijke taal.
Daar wordt echter op geantwoord: er is wel een juridisch loket en er zijn pro deo advocaten.
De kwaliteit van deze gratis services wordt echter betwijfeld.
M zegt dat het woord recht weliswaar een bepaalde betekenis heeft door de huidige situatie, maar dat het ook een andere invulling kan hebben. Anarchisten leggen bijv. Niet graag rechten vast in wetten, maar dat betekent niet dat ze geen code of ongeschreven regels hebben.
Een ideale rechtsorde zou rekening moeten houden met uiteenlopende behoeften.
Iemand merkt op dat recht niet altijd negatief heeft geklonken. Zo heb je de allemansrette in noorwegen en the commons in Engeland. Het recht op graasgronden en houtsprokkelen werd juist vastgelegd in rechten. Het natuurrecht. Waarin iedereen eigenlijk aanspraak heeft op de grondstoffen, iedereen mag alles gebruiken, daarmee verdwijnt het recht op bezit.
Iemand zegt dat hij niet zo bang is voor het woord recht en regels, het zijn slechts woorden die je kunt invullen. Ook aanvankelijk van de eenheid waarbinnen je de afspraken maakt. Hij geeft het voorbeeld van zijn woongroep. Er is een vertrouwen nodig in elkaars kunnen, gezag op basis van kwaliteiten.
Iemand anders oppert dat we in veel kleinere eenheden moeten gaan denken.