Verslag - Workshop duurzaam activisme

Verslag van workshop: Duurzaam activisme voor groepen

GROEPS-/INTERPERSOONLIJK NIVEAU

Op de 2Dh5 2015 in Den Haag heb ik de workshop ‘duurzaam activisme op groeps- en interpersoonlijk niveau gefaciliteerd. Dit is een verslag van de workshop, waarvoor 1u15min de tijd was.

INTRODUCTIE

Deze workshop is gebaseerd op elementen uit de negendaagse training ‘Sustainable Resistance’ zoals deze op Ecodharma (Spanje) wordt gegeven.

Facilitator: Dhjana; ik faciliteer sinds geruime tijd verschillende workshops en trainingen. Een groot deel daarvan valt binnen het kader van duurzaam activisme en heeft als doel om burn-outs en PTS bij activisten te begeleiden en, door het stimuleren van een evenwichtiger cultuur binnen de beweging, te voorkomen.

Bij de workshop waren ongeveer 14 deelnemers en de voertaal was Nederlands. Tijdens de workshop zaten we bewust niet op stoelen, maar op zitmatjes op de grond. De voordelen hiervan zijn dat groepswisselingen (plenair of in kleinere groepen) minder tijdrovend en lawaaiig zijn, dat deelnemers actiever zijn en meer in contact zijn met hun lichaam. Nadeel hiervan is dat deelnemers die om fysieke redenen niet op de grond kunnen zitten op een stoel moeten zitten en er daardoor een (soms letterlijk) niveauverschil ontstaat.

Noot: in dit verslag gebruik ik af en toe de term ‘werk’. ‘Werk’ moet in dit verband niet worden geïnterpreteerd als ‘betaalde arbeid’ of iets dat daarmee verwant is, maar als ‘datgene wat we doen’, waar we mee bezig zijn, de handelingen. Dat kunnen acties zijn, maar ook vergaderen en al dat soort dingen.

AANSLUITEN

In twee groepen hebben we middels een rondvraag kort antwoord gegeven op de vragen ‘hoe heet je en hoe zit je er nu op dit moment bij?’. Het doel hiervan is om ruimte te maken voor de persoonlijke dimensie: hoe je je tijdens een ‘werkmoment’ voelt is van invloed op interpersoonlijke en groepsdimensies en daarmee ook van invloed op het ‘werkproces’.

DOELEN VAN DUURZAAM ACTIVISME OP GROEPS- EN INTERPERSOONLIJK NIVEAU

Het concept van duurzaam activisme is ontstaan vanuit de constatering dat binnen de cultuur van de beweging negatieve ontwikkelingen zoals burn-out, afhaken, machtsproblematiek of conservatisme (als in non-ontwikkeling) bestaan en in stand worden gehouden. De doelen van duurzaam activisme zijn de volgende:

Het aanbieden en onderzoeken van technieken die interpersoonlijk werk in onze (affiniteits)groepen en netwerken ondersteunen en die het mogelijk maken om ons zo te organiseren dat het overeenstemt met de waarden die we in deze wereld gerealiseerd willen zien.
Het creëren van energieke en ondersteunende samenwerkingsverbanden tussen activisten, met ruimte voor diepgaande reflectie, analyse en het delen van ervaringen van de multidimensionale aspecten van het werk dat we doen.

Onder de multidimensionale aspecten verstaan we:

de persoonlijke dimensie
de interpersoonlijke dimensie
de groepsdimensie

In de opening van de workshop (aansluiten) is bijvoorbeeld het ruimte maken voor de persoonlijke dimensie naar voren gekomen.

HET VERGADER EXPERIMENT

Na het kort doorspreken van de doelen hebben we de oefening ‘het vergader experiment’ gedaan.

De eerste opdracht was: “Er is een budget van €750 voor een actie en dat zal toegekend worden in een soort van wedstrijd: degene met de beste drie redenen voor een bepaalde actie zal het geld krijgen. Dus: bedenk drie redenen waarom het geld aan jouw actie moet worden besteed.”

Na vijf minuten wijzigde de opdracht: “Sorry, foutje in de instructie. Het geld is bedoeld voor de hele groep, niet voor individuen, dus de groep moet met drie gezamenlijk opgestelde redenen komen. De deadline is over 20 minuten.”

Met deze opdracht moest de groep als geheel in de vorm van een soort spoedberaad een beslissing nemen. Tijdens dit ‘spoedberaad’ werd er door de facilitator en de ondersteuner van de workshop geobserveerd. Belangrijke momenten in het spoedberaad werden op een tijdslijn genoteerd. Voorbeelden van dit soort momenten zijn:

het aanstellen van een facilitator voor de vergadering
voorstellen, samenvattingen, vragen
een voorstel om over een aantal voorstellen te stemmen
stemmen
rondvragen of momenten dat er door elkaar gepraat werd.

Tijdens het spoedberaad werd door mij twee keer extra tijdsdruk gegeven, door te zeggen dat de deadline eerder zou aflopen dan in eerste instantie was gezegd.

ACTIE CYCLUS

Toen de tijd voor het spoedberaad ‘op’ was, werd die opdracht afgesloten. Aan de hand van een groot sheet werd een ‘actie-leer-cyclus’ doorgesproken.

Van

actie – ervaring – reactie

naar

actie – ervaring (gevolgen, niveaudifferentiatie) – reflectie (ruimte maken, nieuwsgierige ‘beginner’s mind’, ontvankelijkheid, bewustzijn, wat is er gebeurd?) – analyse (wat betekent dat, bevragen, omzetten naar concepten) – plannen (toepassen van nieuwe inzichten) – nieuwe actie.

Vaak reageren we binnen een beperkte, reactieve cyclus: we doen iets, dat heeft gevolgen en vervolgens doen we als reactie daarop weer iets anders. Bij een evoluerende actiecyclus wordt die cyclus bewust uitgebreid, door na de ervaring expliciet ruimte te maken voor reflectie, analyse en planning. Binnen het vergader experiment was het spoedberaad de actie en werden tijdens die actie verschillende dingen ervaren, zoals bijvoorbeeld het resultaat (de drie argumenten die werden geformuleerd), maar ook de manier waarop er werd vergaderd.

Bij de volgende oefening gingen we aan de slag met reflectie, analyse en planning naar aanleiding van de ervaring van de opdracht.

DE ACTIECYCLUS TOEGEPAST

In twee groepen werden de tijdslijnen waar nodig aangevuld. (Ik geef er zelf de voorkeur aan dat de groepen in deze fase de tijdslijnen helemaal zelf opstellen in plaats van dat ze door de facilitator ‘aangeleverd’ worden, maar in verband met de tijdsdruk was dat niet mogelijk.)

Op de tijdslijnen werd daarna door iedere deelnemer een persoonlijke ‘energielijn’ uitgezet voor de duur van het spoedberaad, met een verdeling van heel negatief – beetje negatief – neutraal – beetje positief – heel positief. De tijdslijn en de energielijn zijn beiden onderdeel van de reflectiefase.

Daarna bespraken de beide groepen wat er door beschouwing van de lijnen zichtbaar werd:

wat voor invloed hebben sleutelmomenten tijdens het spoedberaad op de verschillende dimensies (persoonlijk, interpersoonlijk, groep)?
wat voor invloed heeft gedrag (zoals dominant gedrag van een aantal deelnemers) op deelnemers en het groepsproces?

Sleutelmomenten die als negatief werden ervaren waren bijvoorbeeld:

door elkaar praten
een rondje niet afmaken
een vraag om informatie die werd genegeerd
een voorstel om te stemmen
het stemmen zelf

(Persoonlijke noot: dit was een groep met deelnemers die gewend is om te werken met consensus in plaats van meerderheidsstemmen. Het stemmen was op voorstel van de facilitator en werd er door hem ook ‘doorheen’ gedrukt. Dat kan een verklaring zijn voor het feit dat het stemmen als negatief werd ervaren. Het zou interessant zijn om te zien of stemmen ook als negatief wordt ervaren in een groep die meestal wel middels stemmen tot besluitvorming komt.)

Sleutelmomenten die als positief werden ervaren waren bijvoorbeeld:

voorstellen die onderbouwd werden gebracht
samenvattingen die door de facilitator werden gegeven
deelnemer die verwoordt wat de bezwaren zijn tegen stemmen
argumenten die geformuleerd werden (het resultaat van de oorspronkelijke opdracht).

Deze opdracht hoorde bij de analysefase.

Daarna formuleerde iedere groep aanbevelingen voor ‘beter vergaderen’ als onderdeel van de planningsfase, i.e. het toepassen van nieuwe inzichten. Aanbevelingen die genoemd werden waren bijvoorbeeld:

als er gebruik wordt gemaakt van een rondevraag, dan die rondevraag ook echt afmaken, zodat iedereen aan het woord komt;
zorgen dat de deelnemers elkaar goed kennen én vertrouwen, dat geeft meer spreekruimte voor degenen die het lastig vinden om het woord te nemen;
vragen om verduidelijking niet negeren of onbeantwoord laten;
experimenteren met verschillende rollen (door bijvoorbeeld bewust stil te zijn en te luisteren als je normaal gesproken vaak het woord neemt tijdens een vergadering);

AFSLUITING

Een klein groepje mensen (waaronder ik) is bezig om een ‘duurzaam activisme netwerk’ op te zetten in Nederland. Als input daarvoor heb ik de deelnemers gevraagd om op twee blanco vellen papier antwoord te geven op de volgende vragen:

wat zijn je overwegingen over duurzaam activisme in het algemeen?
wat zou de rol kunnen zijn van een duurzaam activisme netwerk in Nederland?

Op de eerste vraag kwamen de volgende antwoorden:

interessant + nodig (voorkomt uitval idd)
zeker geïnteresseerd
punt ter overweging: welke plaats heeft activisme binnen het leven van een activist? Hoeveel tijd/geld/energie → wat is duurzaam?
workshops met individuele inschrijving
ga workshops aan (activisten)groepen geven – goed plan – ik weet er al wel een stel die dat kunnen gebruiken
tips op facebook

Op de tweede vraag kwamen de volgende antwoorden:

ondersteuning bieden aan beginnende groepen die een duurzamer verband willen aangaan (bijv een dierenrechtengroep die regelmatige activiteiten wil doen) d.m.v. workshops, info-emailadres, ondersteuning bij vergaderen, …
trainen, workshop, bewustwording, etc…
samen sterk + zichtbaar + meer invloed
bewustwording (zowel van duurzaamheid als van groepsdynamica), faciliteren van reflectie(mogelijkheden)
Ik hoop dat er meer of minder regelmatig workshops gebeuren en het idee van duurzaam activisme en op elkaar letten in NL verspreid wordt. Verder hoop ik op spreekuren of mogelijkheid ‘psychologische hulp’ na stress aan te vragen.

Tenslotte konden de deelnemers van de workshop een uitgeprinte tekst meenemen, met daarop de doelen van duurzaam activisme, mogelijkheden voor follow-up workshops en trainingen, types groepsovereenkomsten en visies op duurzaam activisme. (Zie voor de tekst van de reader aan het einde van het verslag)

Er was geen tijd om direct aan het einde van de workshop te evalueren, maar een aantal deelnemers hebben in de loop van het weekend van de 2Dh5 nog hun overwegingen gegeven. Over het algemeen werd de workshop als prettig en interessant ervaren en was het vergader experiment erg verhelderend. Verschillende mensen hebben aangegeven dat ze hun thuisgroep gaan voorstellen om een workshop duurzaam activisme te doen en veel mensen (ook niet-deelnemers van de workshop) gaven aan dat er binnen de beweging in Nederland zeker behoefte is aan duurzaam activisme, gericht op begeleiding bij en voorkomen van burn-outs/afhaken/PTS bij activisten.

Dit waren een aantal overwegingen:

voor het ‘aansluitrondje’ was de groepsgrootte van ongeveer 7 personen prima, maar voor het bespreken van het vergaderexperiment was deze grootte misschien iets te groot; sommige mensen kwamen alsnog minder aan het woord dan ze hadden gewild.
het niveauverschil tussen stoelen en zitmatjes werd door één van de drie mensen die op een stoel zaten als erg ongemakkelijk ervaren.
het tempo lag hoog, maar niet té hoog en het was goed om actief bezig te zijn in plaats van ‘consumptief’.

FOLLOW UP DUURZAAM ACTIVISME

De workshop die je nu hebt gevolgd heeft eigenlijk alleen maar een aantal aspecten in vogelvlucht aangeboden, om te ‘snuffelen’ aan principes van duurzaam activisme. Als je met je (affiniteits)groep hier een diepgaander vervolg op wilt, dan zijn er verschillende mogelijkheden:

Algemene workshops (van een hele dag):

duurzaam activisme, persoonlijk niveau
duurzaam activisme, groeps-/interpersoonlijk niveau

Specifieke workshops (van een dagdeel):

burn-out factoren: in deze workshop onderzoeken we de verschillende factoren die op persoonlijk en op groepsniveau een rol kunnen spelen in het ontstaan van activisme-gerelateerde burn-outs;
machtsverhoudingen binnen een groep: groepsonderzoek naar onbewuste machtsdynamica binnen een (affiniteits)groep of samenwerkingsverband. Wat gebeurt er, wat kan je er aan veranderen?
het ondenkbare doen: als groep probleemoplossend werken
helder zicht: tools om op een grondige manier een project op te zetten

De workshops kunnen kostenloos op een door jullie gekozen locatie worden gefaciliteerd (bijdrage in de reis- en evt printkosten is wel welkom).

Voor meer info kan je contact opnemen met Dhjana, info@dhjana.nl. Op www.dhjana.nl kun je ook andere workshops vinden, zoals verhoortraining of mentale weerstand bij acties.

We zijn met een kleine groep bezig om een Duurzaam Activisme Netwerk op te zetten in Nederland. Als je geïnteresseerd bent om mee te werken met de opbouw en activiteiten hiervan, neem dan ook vooral contact op!

DOELEN VAN DUURZAAM ACTIVISME OP GROEPS- EN INTERPERSOONLIJK NIVEAU

Het aanbieden en onderzoeken van technieken die interpersoonlijk werk in onze (affiniteits)groepen en netwerken ondersteunen en die het mogelijk maken om ons zo te organiseren dat het overeenstemt met de waarden die we in deze wereld gerealiseerd willen zien.
Het creëren van energieke en ondersteunende samenwerkingsverbanden tussen activisten, met ruimte voor diepgaande reflectie, analyse en het delen van ervaringen van de multidimensionale aspecten van het werk dat we doen.

TYPES BASISOVEREENKOMSTEN

gedragscode: richtlijnen voor hoe mensen zich naar elkaar gedragen.

Voorbeelden:

wees op tijd
telefoons uit tijdens meetings
na afloop je troep opruimen

zelf gemaakte overeenkomsten om veiligheid en vertrouwen op te bouwen.

Werkwijze:

a. vraag elkaar: wat heb ik nodig om me in deze groep veilig en vertrouwd te voelen?

b. verzamel de antwoorden

c. bouw overeenkomsten op die aan de behoeftes voldoen

Voorbeeld:

overeenkomst om dingen die binnen de meeting besproken te zijn niet zonder medeweten of toestemming buiten de meeting met anderen te bespreken

technieken voor effectieve samenwerking: van controle naar samenwerking.

Voorbeelden:

– hou actie en reflectie in evenwicht

– geef en ontvang feedback

– hou spreken en luisteren in evenwicht

– werk aan respect voor verschillende stemmen

– accepteer alle gevoelens

– bereidheid om conflicten op te lossen

– zoek naar gedeelde grond/interesses

– check aannames

– gebruik verschillende besluitvormingstechnieken

basisprincipes om een evoluerende/ zich ontwikkelende groepscultuur op te bouwen

Voorbeelden:

de intentie om te veranderen
bereidheid om je in te zetten
a beginners mind
authentiek spreken
aandachtig luisteren
risico’s nemen
bewustzijn van ‘evolving edges’
comfort = niet evolueren
waardes integreren

DUURZAAM ACTIVISME (tekst: Lou Hemmerman, Ecodharma)

Op welke uitgangspunten zou het gebaseerd kunnen zijn?

Uitgangspunten over de wereld in het algemeen

vertrouwen in onze menselijke capaciteit om te veranderen
inzicht in ’the bigger picture’ en hoe alles aan elkaar gerelateerd is in plaats van een smal focus
de complexiteit van veranderingen – en hoe moeilijk het is om invloed uit te oefenen op complexe systemen – en middels non-lineaire concepten van veranderingen te werk gaan
maatschappelijke actie niet zozeer als een middel zien om controle uit te oefenen, maar als een poging om de ideale voorwaarden voor verandering te creëren: voorwaarden creëren van waaruit verandering omhoog kan komen
niet vasthouden aan onmiddellijk resultaat
erkennen dat er een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor verandering en onderlinge samenhang is
verantwoordelijkheid delen voor oplossingen voor ecologische en economische crises en de oplossingen daarvoor, zonder daarbij te vervallen in afscheiding ‘het is allemaal hun schuld’ (de grote boze corporaties), zelfverwijt ‘het is allemaal mijn schuld’ (schuldgevoel en zelfopoffering) of apathie ‘het is niemands schuld en al zeker niet de mijne’.

Uitgangspunten over tactieken en strategie

Diversiteit in aanpak, flexibiliteit en creativiteit waarderen
Technieken waarbij ingespeeld wordt op schuldgevoel of angstzaaien vermijden, maar communiceren op manieren die ontvankelijkheid aanmoedigen
Communities en relaties bewust opbouwen – onze harten openstellen voor rijkere relaties en solidariteit
Opbouw en creatieve ontmanteling en verzet – niet alleen vernietigen, vernietigen, vernietigen
Technieken om empathie, compassie en invoelendheid met anderen en hun context bewust integreren
handelen vanuit waarden in plaats van ideologische identiteiten
technieken en discourses die gebaseerd zijn op schuldgevoel of zelfopoffering ter discussie stellen
tegemoetkomen aan onze eigen behoeften, zorg dragen voor onszelf en anderen – zelfwaardering opbouwen middels acties die op waarden gebaseerd zijn

Uitgangspunten over zelf

persoonlijke heling, innerlijk werk en transformatie onderzoeken als vitaal aspect van het werk voor sociale verandering – verandering vanuit een dieper niveau
onszelf waarderen als deel van het geheel en in verbinding staand met dat geheel – veranderen vanuit de wereld in plaats van de wereld te veranderen
werken vanuit het hart, liefde, compassie en verbinding: maatschappelijke actie in overeenstemming met onze eigen ethische waarden en die tot uiting brengen
energie en inspiratie halen uit onze behoefte aan vrijheid, verbinding met anderen, welzijn, creativiteit en waardigheid in plaats van uit woede
plezier in ons samenzijn de ruimte geven
technieken voor dis-identificatie gebruiken, om opener en minder gefixeerd te zijn
technieken gebruiken waardoor we beter in contact staan met onszelf en onze lichamen
handelen vanuit een oprechte onvoorwaardelijke liefde voor deze wereld en onze omgeving in plaats vanuit eigen angsten en vooringenomenheid