In deze workshop van Joanna stond een onderwerp centraal waarover binnen het activisme weinig gesproken wordt: hoe ga je om met burn-out en stress die het gevolg kunnen zijn van het intense levens als activist, en hoe maken we de mentale, emotionele en fysieke gezondheid binnen het activisme bespreekbaar?
Burn-out
Veel activisten zetten zich met hart en ziel in voor een betere wereld en zien hun eigen welzijn als ondergeschikt aan het welzijn van de wereld. Het gevaar is dat mensen zich kapot werken voor het goede doel, maar niet voor zichzelf zorgen. Terwijl voor activisme ook de EHBO-regel geldt: je moet eerst checken of je zelf in orde bent, voordat je andere mensen kan helpen. Burn-out komt bij veel activisten voor, maar het wordt te weinig besproken: daardoor raken er alleen nog maar meer mensen burned-out, omdat ze denken dat het aan hen ligt en ze niet kunnen leren van degenen die het hebben meegemaakt.
Nee zeggen en macho-gedrag
Het kan lastig zijn om een balans te vinden tussen enerzijds je met enthousiasme en overtuiging inzetten, en anderzijds bijtanken. Vaak volgen acties elkaar in sneltreinvaart op, werk je van de ene actie naar de volgende en is het moeilijk om ‘nee’ te zeggen. Sommige mensen voelen zich bijvoorbeeld schuldig als ze tijd voor zichzelf nemen en daardoor iets minder tijd aan acties kunnen besteden. Of ze schamen zich als ze het even niet meer aankunnen; ze zeggen dan dat het prima met ze gaat, maar ondertussen houden ze het eigenlijk niet meer vol.
Nee zeggen of eigen grenzen aangeven, kan ook moeilijk zijn omdat de actiewereld veel machogedrag kent: er is weinig ruimte om over emotie te spreken, er is veel hiërarchie en intern veel normativiteit. Dat kan je machteloos laten voelen en dat werkt beperkend. Activisme is geen competitie. Daarom is het goed om te kijken hoe de natuur het doet: bloeien, rusten en weer doorgaan. Geldt even goed voor activisten: ga niet constant door, maar vind een balans tussen verzet en nieuwe kracht opdoen. Doe de dingen die je leuk vindt om jezelf te voeden.
Kapitalistische mentaliteit
Joanna snijdt een ongemakkelijke vraag aan: waarom leggen activisten zichzelf normen en eisen op die horen bij een kapitalistische mentaliteit, waarom beschouwen ze zichzelf als producent die constant moet leveren, en niet als mens die behoefte heeft aan liefde en inspiratie? We verwachten dat iedereen altijd bij iedere vergadering is, vragen ons niet af of het voor iemand soms misschien beter is om er niet te zijn.
We willen een andere wereld, maar we nemen veel waarden en eisen van de oude wereld over. Als activisten zouden we veel meer aandacht kunnen besteden aan hoe we onszelf en elkaar behandelen. En onszelf de vraag stellen of dat ook anders kan. Want als we een nieuwe wereld willen creëren, moeten we dan ook niet onze oude manieren veranderen?
Kunnen we er niet voor zorgen dat er binnen de actiewereld meer ruimte is voor kwetsbaarheid? Iedereen heeft wel eens ervaren dat acties heftige emoties losmaken: als je daarover kan praten, kan je elkaar onderling ook steun geven.
Valkuilen en alternatieven
Om stress, burn-out en depressie te voorkomen is het belangrijk om een aantal valkuilen te identificeren, zoals gebrek aan verbinding, te groot verantwoordelijkheidsgevoel, perfectionisme, dingen niet uit handen kunnen geven, negativiteit, gebrek aan rust / stil staan. Op een aantal valkuilen wordt nader ingegaan en besproken hoe je die aan kan pakken:
- We verliezen als activisten zelf de menselijkheid uit het oog. We gaan zo op in super verantwoord zijn, dat je vergeet gewoon te leven: alsof dat niet mag. Ga naar de film, heb lol, ontspan – daarmee laad je op en heb je meer energie voor een volgende actie.
- Hoe meer je je verdiept in een onderwerp, hoe meer je beseft hoe heftig het is. Daardoor voel je een enorme urgentie om NU iets te doen. Probeer de problemen die je bestrijdt, in een breder perspectief te zien. Besef dat een kleine handeling ook bijdraagt aan een grotere verandering, ook al merk je niet direct het effect. Zie dat iedere poging in zichzelf waardevol is, niet alleen het resultaat.
- Het is moeilijk om nee te zeggen, want dat voelt alsof je niet solidair bent. Maar als je altijd ja zegt, brand je op. Check daarom bij jezelf in voordat je ja zegt: waarom doe ik wat ik doe, waarom zeg ik ja? Omdat ik wil en kan bijdragen, of omdat ik me er verplicht toe voel en me anders schuldig voel? Besef ook dat iedereen op een andere manier omgaat met actievoeren; projecteer dus niet je eigen verwachtingen op anderen. Niets doen is altijd een optie.
- Het is moeilijk om niet hard, cynisch of moedeloos te worden. Kijk naar wat je gedaan hebt en ben daar trots op. Vergelijk jezelf niet met anderen.
Andere alternatieven
- Bouw mee aan een actiegemeenschap waarin mensen kwetsbaar kunnen zijn. Hoe kan je bijvoorbeeld zorgen voor support & recovery voor mensen die trauma’s, zoals politiegeweld hebben ervaren.
- Geef ruimte aan affirmation practices: naar jezelf toe, maar ook naar anderen. Geef mensen ook altijd positieve feedback, ook als iets misschien niet helemaal goed is gegaan. Luister goed naar elkaar. En neem elkaar niet de maat, maar zeg juist: ‘Wat tof dat je dit doet of probeert.’
- Steun mensen ook als ze een tijd niet actief zijn. Denk na en bespreek met je groep hoe je degene in je groep opvangt waarvan je ziet / voelt dat die depressief is.
- Het activistenleven bestaat vaak uit pieken: veel doen, dan niets, dan weer intensief, dan weer niets. Maar je in plaats van die pieken, kan je je ook richten op langzame acties. Bedenk andere strategieën voor jezelf. Bijvoorbeeld craftivism, wat een langzame duurzame vorm van activisme is.
- Je bent meer dan alleen een politiek mens. Bedenk wat je zou doen als de wereld helemaal verbeterd is: wat zou je dan gaan doen? Ga dat nu dan ook al doen.
- Ga bewust om met je aandacht en energie: je kan wel heel aandacht besteden aan negatieve personen en politici, maar dat zuigt je leeg. Focus daar niet alleen op. Kijk ook hoe je inspirerende mooie dingen tot je kan nemen.
- Geef ruimte aan rust.
- Als je gaat praten over een actie, vraag dan eerst hoe het met iedereen gaat. Kan ook helpen om vergadering beter te laten verlopen, omdat er dan geen onderhuidse / onbenoemde spanningen zijn.
Tips
Joanna raadt het werk van Jardana Peacock aan, die schrijft (en podcasts maakt) over gezond activisme en hoe trauma, stress en burnout het activisme van binnen uit uitholt.
Ook raadt zij het werk van Adreanne Maree Brown: zij schrijft op haar blog over pleasure activism en attention liberation. Verder schreef zij het boek Emergent Strategy: Shaping Change, Changing Worlds.
Zelf geeft Joanna ook healing sessions en workshops. Voor meer informatie, zie haar website
Dit verslag is gemaakt door een vrijwilliger.