Dit jaar hebben we geprobeerd 2.Dh5 anders vorm te geven. Dit is het tweede deel van onze poging de kritieken die uit de interne evaluatie omhoog kwamen een plek te geven. In het eerste deel hebben we een aantal problemen besproken die werden gesignaleerd afgelopen festival in 2016. Naar aanleiding van deze problemen hebben we in 2017 een conferentie georganiseerd met vaste bezoekers en critici van het festival om een nieuw pad in te slaan. Uit deze conferentie zijn een aantal adviezen gekomen, namelijk: Meer representatie en aansluiting met mensen van kleur en hun strijd, een duidelijkere structurering van het programma, meer verdiepende discussies, en betere toegankelijkheid.
In dit deel laten we zien wat we hebben gedaan met deze adviezen en tegen welke problemen we hierbij aanliepen. Hierbij geven we extra focus op de kwesties rondom de antiracismebeweging en mensen van kleur.
Omgaan met onbewust racisme
2.Dh5 is een wit festival en dat heeft deels te maken met de bewegingen waar het festival uit voortkwam1. Onze doelstellingen is echter een representatieve afspiegeling te zijn van de verschillende linkse buitenparlementaire bewegingen actief in Nederland.
In de afgelopen edities van het 2.Dh5 festival ontbrak op het programma de strijd van de antiracismebeweging. Dit is een probleem, want we zijn er van overtuigd dat witte activisten en activisten van kleur elkaar nodig hebben. Het is nodig van elkaar te leren en elkaar te versterken.
Hoezo dicteert een witte festivalorganisatie waar de activisten van kleur aanwezig zouden moeten zijn? Veel activisten van kleur geven aan dat ze om verschillende redenen terughoudend zijn (geworden) om samen te werken met witte activisten. Er zijn te veel negatieve ervaringen zoals: het (vaak onbewuste) racisme van witte antiracisten, onoverkomelijke problemen met machtsverhoudingen die ontstaan tussen witten en mensen van kleur in een maatschappij waarin witte suprematie nog steeds hoogtij viert, om maar een paar knelpunten te noemen.
Sommige activisten van kleur kiezen er daarom voor om te organiseren binnen de eigen gemeenschappen, en samenwerking met witte activisten of organisaties te laten voor wat het is.
Tegelijk zijn er te weinig witte antiracisten die actief bruggen slaan, want er zijn ook genoeg activisten van kleur die ondanks de bovengenoemde problemen de stap naar samenwerking met witte antiracisten maken. Er bestaan verschillende opvattingen over hoe deze samenwerking precies te werk zou moeten gaan: van bondgenootschap, tot medeplichtigen of medesamenzweerders.2 Hier is zeker gemeenschappelijke grond voor te vinden bij 2.Dh5. Immers, voordat 2.Dh5 haar naam veranderde naar “festival voor wereldversleutelaars”, noemden we het festival een “samenzwering voor activisten en wereldversleutelaars”. We zien onszelf graag als medesamenzweerders of medeplichtigen in deze strijd. Maar is 2.Dh5 dat ook afdoende?
Hoe zetten we dit streven om naar actie? Dat is complex.
Alle vooroordelen die in de bredere maatschappij bestaan vind je terug bij een festival als 2.Dh5. Hoewel er veel antiracisten rondlopen, is niet iedereen bezig met dit thema. Bij veel witte activisten schiet de kennis over geïnternaliseerd racisme te kort. Ook ontbreekt het inzicht tot de noodzaak, of de wil, om te leren hoe dit af te leren, of aan te pakken.
Om 2.Dh5, en de bredere bewegingen meer bewust te maken van geïnternaliseerd racisme, organiseren we dit jaar workshops over deze thema’s gericht op witten, om dit aan te kaarten en pogen te ontleren.3
Hiernaast willen we ook meer mensen van kleur in het programma opnemen. Afgelopen jaren is het ons niet gelukt ons festival aantrekkelijk te maken voor mensen van kleur. Uit de evaluatie kwam naar voren dat dat komt doordat het festival overwegend wit is qua programmering en organisatie.
Het netwerk van de voorbereidingsgroep van 2.Dh5 is beperkt, er ontbreken sterke wortels in de antiracismebeweging. Het is moeilijk navigeren. Als we groepen van kleur uitnodigen om deel te nemen aan het programma wordt er vaak afhoudend gereageerd. We zijn nog niet genoeg in staat ons festival aantrekkelijk te maken voor mensen buiten ons netwerk om deel te nemen en bij te dragen. Er zijn ook activisten van kleur die ondanks hun terughoudendheid en negatieve ervaringen stappen zetten naar samenwerking. We zijn ontzettend blij dat we met deze organisaties en individuen samen werken en dat ze onderdeel zijn van ons programma.
Een andere valkuil is de tegenstelling dat het doel van mensen representeren kan leiden tot tokenisering.4 Witte antiracisten hebben de neiging om mensen van kleur uit te nodigen om te komen vertellen hoe het allemaal zit rondom anti-racisme. Er wordt van antiracisten van kleur te vaak verwacht dat ze telkens komen opdraven, om dan veel microagressies5 van witte mensen incasseren, maar zelf weinig nuttigs of leerzaams uit de interacties halen. Het is ook een probleem dat mensen van kleur vaak alleen worden uitgenodigd om te spreken over ras en etniciteit, alsof dat hun enige waardevolle expertise is. Ook dit is iets waar we op blijven letten.
Wij pogen dit op te lossen door extra aandacht te besteden aan het uitnodigen van mensen van kleur om over diverse onderwerpen te spreken, door meer buiten ons gebruikelijke netwerk te treden.
Daarnaast hebben we geprobeerd de programmaonderdelen met betrekking tot anti-racisme niet alleen bij activisten van kleur neer te leggen. We hebben witte activisten uitgenodigd om (in goed overleg met activisten van kleur) events rondom anti-racisme op te zetten.
Bij al deze kwesties is het belangrijk om de eigen positie te erkennen. Witte antiracisten hebben een rol in de antiracismebeweging, maar zeker niet de hoofdrol. Aan witte mensen de taak om onderling het racisme binnen alle bewegingen aan te kaarten, elkaar verantwoordelijk te houden, en te blijven praten over thema’s als witte suprematie, kolonialisme en institutioneel racisme. Op deze manier kunnen witte activisten betere medesamenzweerder zijn in de strijd tegen racisme, maar ook in de bredere strijd voor vrijheid en solidariteit. We hebben elkaar nodig, want samen staan we sterk.
Een vergelijkbare dynamiek is ook van toepassing op andere groepen in de maatschappij die te kampen hebben met vormen van uitsluiting en onderdrukking zoals vrouwen, LBTHQIAers, mensen met een functiebeperking op grond van hun lichamelijke en/of verstandelijke gesteldheid, ouderen, migranten, armen en werklozen.
Om deze reden werken we aan de volgende punten voor het aankomende festival:
- Toegankelijkheid Idealiter zou 2.Dh5 geheel toegankelijk zijn voor iedereen. Dit is niet mogelijk door onze beperkte middelen en de beperkingen van de locatie – deze is niet geheel rolstoeltoegankelijk. We brengen in onze communicatie al duidelijk over wat de beperkingen in de toegankelijkheid zijn, en proberen waar mogelijk te accommoderen.
- Kinderen Het festival zou ook gemakkelijk te bezoeken moeten zijn voor ouders of verzorgers. Het liefst zouden we een kinderprogramma hebben; zodat ouders en verzorgers aan het hele programma kunnen deelnemen. Dit is ons tot op heden (ondanks pogingen) niet gelukt door gebrek aan middelen en vrijwilligers. 2.Dh5 heeft dit jaar wel een aparte hoek voor kinderen, met boeken en spellen, speelgoed en teken- en knutselspullen voor diverse leeftijden. Wij zijn niet in staat zelf begeleiding bij de kinderhoek te bieden, maar nodigen ouders/verzorgers graag uit dit zelf in overleg te regelen.
- Taal Zoals voorheen zullen de meeste sessies bij 2.Dh5 in het Nederlands plaatsvinden. Ongeveer een derde van de sessies zal in het Engels plaatsvinden. Er zal bij elke sessies gezorgd worden voor een fluistervertaling in de hoek.
- Afstand Voor mensen die van ver komen organiseren we gratis slaapplaatsen.
- Kosten De toegang tot het festival blijft op basis van vrijwillige bijdrage van 5 euro, zodat geld geen rol hoeft te spelen bij de participatie.
- Eten Al het eten bij 2.Dh5 is veganistisch en tegen kostprijs zodat iedereen hiervan kan genieten.
- Genderneutraal Alle WCs in de OT301 zijn genderneutraal.
Toekomst
Er is veel werk te doen om 2.Dh5 een afspiegeling te maken van de linkse beweging in Nederland. Het is ons streven de komende jaren het proces wat we beschrijven in dit stuk voort te zetten en het festival, zowel qua programma en thematiek als qua deelnemers en bezoekers, én de voorbereidingsgroep een meer representatieve afspiegeling van de linkse buitenparlementaire bewegingen in Nederland te laten worden. Om op deze manier het beste in dienst te staan van deze bewegingen en een solidaire en vrije toekomst. We nodigen iedereen uit hier een bijdrage aan te leveren, mee te denken en input te geven.
Voetnoten
[1]: Lees meer over de oorsprong en achtergrond van 2.Dh5 in het eerste deel van dit stuk
[2]: Lees meer over kritische reflecties op Bondgenootschap, medeplichtigen (accomplices) of medesamenzweerders (co-conspirators)
[3]: Omdat racisme zowel institutioneel is als individueel moet een strategie tegen racisme beide aspecten omvatten. Ontleren, of ‘Unlearning’ in het Engels is een methode om racistische attitudes en ideeen af te leren, of te ‘ontleren’. Lees meer hier over in het Engels: TOWARDS A PERSPECTIVE ON UNLEARNING RACISM
[4]: Lees hier meer over tokenisering
[5]: Lees hier meer over microagressies